Partikül madde genel anlamıyla havada asılı kalan parçacıklardır. Partikül maddeler katı ya da sıvı halde olur ve hem kısa hem de uzun vadede insan sağlığı için oldukça tehlikelidir. Partikül maddelerin en kötü özelliği, her yerde bulundukları için onlardan kaçmamızın neredeyse imkânsız olmasıdır. Partikül maddeler organik ve inorganik maddelerin bir karışımıdır, bu yüzden boyut ve çeşit olarak geniş bir aralığa sahiptir. Boyut olarak iki çeşit partikül madde vardır.
- Boyutları 2.5-10 µm (mikrometre) arasında değişen parçacık boyutları olan partiküller
- Boyutları 2.5 µm ya da daha küçük boyutlardaki parçacıklara sahip olanlar, yani ince partiküller
İnce partiküller (eğer 0.1 µm’den küçük parçacıklar içeriyorsa) mikro partiküller olarak da geçebilir. Soluduğumuz havada çoğunlukla 0.1 ile 2.5 µm arası değişen bu ince partiküller vardır. Bu maddelerin sayıları arttığında insan sağlığı için en korkunç partiküller haline gelirler. PM2.5 öyle küçük partiküllere sahiptir ki artış durumunda görüş mesafesini kısalabilir ve havayı sisli gibi görmemize sebep olur. Aslında insanların her gün çevre kirliliği olarak adlandırdığı görsel efekti üreten bu mikro partiküllerdir. Havadaki PM2.5 oranı sürekli değişmektedir. Dış mekânlardaki PM2.5 oranı genellikle rüzgar ya da benzer hava durumlarının olmadığı günlerde daha yüksektir. Bu partiküllerin gerçek boyutu oldukça küçüktür ve tarif etmesi, hatta hayal etmesi bile çok zordur çünkü insanlar günlük hayatlarında bu kadar küçük boyutlu şeylerle pek karşılaşmaz.
PM2.5’in İnsan Sağlığı Üzerindeki Etkileri
Partikül madde diğer hava kirleticilerin yokluğunda bile sağlık üzerindeki zararlı etkilere sahip olmaktan sorumludur. İnce partiküller kalın partiküllerden daha tehlikelidir. Partikül maddelerin, boyutu dışında kalan diğer fiziksel, kimyasal ve biyolojik özellikleri de sağlığa zararlıdır. Örneğin PM3.5 solunum yolları ve akciğerlerde kolayca gezinebilen bir maddedir.
Bu ince partiküllere maruz kalmak, gözlerde, burunda, genizde ve akciğerlerde iritasyonla sebep olmakla birlikte birçok sağlık sorununa sebebiyet verir. Öksürük, burun tıkanıklığı ve burun akıntısı hatta nefes almada güçlük yaşatabilir. İnce partiküllere maruz kalmak akciğer fonksiyonları ve astım ya da kalp rahatsızlığı gibi daha önceden yaşadığınız sağlık problemlerini daha kötüye götürme etkisine sahiptir. Bu yüzden çocuklar ve yaşlılar dışında, solunumsal ve kalp rahatsızlığı geçmişi olan tüm bireyler PM2.5 maddesine karşı daha hassastır. Avrupa’da yapılan bir araştırmada, çevredeki var olan partiküllere uzun süre maruz kalmanın hem çocuklarda hem de yetişkinlerde yaşam süresinin düşmesinde etkili olduğu görülmüş.
Bilimsel çalışmalar gösteriyor ki PM2.5’e her gün maruz kalmak solunumsal ve kardiyovasküler sebeplerle hastaneye başvuran veya hayatını kaybeden insanların sayısını da arttırıyor. Çalışmalarda ayrıca bu küçük tozlara uzun süre maruz kalmanın, akciğer kanseri ve kronik bronşit gibi hastalıklarla arasında bir bağlantı olduğu da bulunmuş. PM2.5 havada bulunan diğer kirleticilerle karıştığında, her bir kirleticinin bireysel etkileri çoğalır. PM2.5’in ozon veya belirli alerjenlerle birleştiğinde ortaya çıkardığı etki, tek başına var olan etkisinden çok daha kötüdür. PM2.5 gazlarla etkileşime girdiğinde ise hem bileşimi hem de sağlık üzerindeki zararlarının boyutu da değişir.
PM2.5 Nerelerde Bulunur?
İç ve dış mekanlarda ince partiküllerin oluşmasına sebep olan kaynaklar vardır. Birçok ince partikül, enerji santralleri, endüstriyel araçlar ve otomobiller tarafından salgılanan kirleticilerin ana kaynakları olan sülfür dioksit ve azot oksit gibi kimyasal maddelerin reaksiyonu sonucu atmosferde oluşur.
İnce partiküller dışarıda ise araba egzozlarından ya da farklı yakıtların yanmasını içeren aktivitelerden dolayı havaya yayılır. Diğer bir taraftan, iç mekânlarda ince partiküllerin oluşumuna sebep olan kaynaklara sigara dumanı, yemek ve mum dumanları, şömineler ve katı yakıtlı ısıtıcılar örnek verilebilir.
PM2.5 Seviyesinin Yüksek Olduğunu Nasıl Anlarız?
İnce partiküller rüzgar tarafından başka konuma taşınmadığında ya da kirli hava rüzgar tarafından bulunduğunuz konuma taşındığında havadaki ince partikül oranı yükselir. Genel olarak, PM2.5 seviyesi yükseldiğinde, hava pusludur ve görüş açısı darlaşır. Yüksek nem durumunda veya sis yükseldiğinde oluşan hava durumuna çok benzeyen bir durum ortaya çıkar. Hava kirliliğinin gerçek zamanlı ölçümünden haberdar olmak için hava kalitesi indeksini kontrol etmelisiniz.
PM2.5’e Maruz Kalmayı Engellemenin Bir Yolu Var Mıdır?
PM2.5 seviyeleri yükseldiğinde olabildiğince iç mekanlarda kalmak PM2.5’e maruz kalma ihtimalinizi düşürse de, dışarıdaki parçacıkların bir kısmı yine içeriye girecektir. Eğer PM2.5 yoğunluğunu arttıran iç mekan kaynaklarına sahipseniz, PM oranı dış mekanlarla aynı, hatta daha fazla olabilir. Bazen iç mekan havasının dış mekan havasından daha kirli olduğunun farkına varamayabiliriz. Yüksek performanslı bir hava temizleyici kullanmak, iç mekân havasını her daim temiz tutmak için en iyi seçenektir.
Winix Zero, Zero Pro ve Zero Compact hava temizleyici modelleri ile iç mekan havasında bulunan ince partiküllere veda edebilir, aileniz için gönül rahatlığıyla nefes alabileceğiniz bir ortam yaratabilirsiniz!