Havai Fişekler Hava Kalitesini Nasıl Etkiler?

Havai fişekler güzeldir, değil mi? Gökyüzüne baktığınızda güzel bir görüntü sergiler. Ancak ciğerlerimiz buna karşı çıkmak ister. Araştırmacılar, havai fişeklerin hava kirliliğine ve akciğer savunmasının zayıflamasına yol açabilecek bakır ve hatta kurşun gibi metaller içerebileceğini keşfettiler.

Havai fişeklerin arkasındaki gerçeklere odaklanalım ve öğrenelim:

• Havai fişeklerin ürettiği havadaki kirleticileri nelerdi?
• Havai fişek gösterileri hava kalitesini ve sağlığınızı nasıl etkiler?
• Kendinizi havai fişek hava kirliliğinden korumak için neler yapabilirsiniz?

Havai fişeklerin kuşları rahatsız ettiği, ürküttüğü ve tüneklerinden havaya uçurduğu, karanlıkta yönünü şaşırdığı ve nesnelerle çarpıştığı bile bildirilmiştir.

Öncelikle havai fişeklerin bu kadar olumsuz sonuçlarının olmasının sebebini bulmak gerekir. Burada da bilmemiz gereken ilk şey havai fişeklerin neyden yapıldığıdır.

Havai fişekler neyden yapılmıştır?

Her havai fişek, belirli bir boyut, renk veya sese saldırmak için bir dizi kimyasal duruma bağlıdır. Bu kimyasallar ve patlayıcılarla dolu hava kabuğu adı verilen bir tüpün içine doldurulur.

İşte temel bir havai fişek için malzeme listesi:

Siyah toz

Bazen barut olarak adlandırılan kara barut, havai fişeklerin havaya karışmasına ve patlamasına yardımcı olur.

Kara barut; kükürt, odun kömürü ve potasyum nitratın (güherçile olarak da adlandırılır) bir karışımıdır. Havai fişek sürecinin iki önemli bölümünde kullanılır:

• Barut havai fişeklerin altında patlar ve onu havaya fırlatır.
• Havadaki havai fişeklerin barutu tutuşturmasını geciktirmek üzere tasarlanmış bir fitil, havai fişek gösterisini oluşturan patlamayla sonuçlanır.

Renklendiriciler

Renklendiriciler havai fişeklere geniş bir renk yelpazesi kazandırmaya yardımcı olan kimyasallardır. Havai fişekler, kimyasal bileşiklere ısı uygulayarak belirli renk ve gölgeler elde eder:

• Kırmızı: stronsiyum, lityum
• Turuncu: kalsiyum, kalsiyum klorür
• Sarı: sodyum, sodyum klorür (tuz)
• Yeşil: baryum, klor
• Mavi: bakır, klor
• Mor: bakır (mavi) ve stronsiyum (kırmızı) karışımı

Yıldızlar

Bunlar, bir havai fişekte ateşlendiğinde birçok yöne patlayan ve uçan küçük patlayıcı konsantrasyonlarıdır.

Havai fişeklerin bir grup uzun, parlak hafif roket gibi göründüğüne dikkat ettiniz mi? Her ışık, havai fişek kabuğundaki tek bir “yıldızdan” kaynaklanır.

Yıldızlar, patladıklarında mutlu yüzler, kalpler veya diğer şekiller gibi görünmeleri için hava kabuğunun içindeki şekillerde de düzenlenebilir.

 

Havai fişeklerin ürettiği havadaki kirleticileri nelerdir?

En dikkate değer havai fişek kirleticisi olan parçacıklı madde (PM), üç farklı parçacık türü içerir:

PM10: Toz ve polen gibi çapı 2,5–10 mikron arasında değişen kaba parçacıklar

PM2.5: Araç motorlarındaki yanma veya fabrika emisyonlarından kaynaklananlar gibi çapı 0,3–2,5 mikron arasında değişen ince parçacıklar

Ultra ince parçacıklar (UFP’ler): Çap olarak 0,3 mikrondan daha küçük parçacıklar – UFP’ler, havadaki tüm parçacık kirliliğinin %90’ından fazlasını oluşturur ve açık ara en tehlikeli PM kirleticidir.

Uçucu organik bileşikler (VOC’ler): Yanma, imalat veya endüstriyel işlemlerde kimyasal reaksiyonlar tarafından üretilen kokulardan sorumlu havadaki buhar veya gaz bileşikleri.

Havai fişekler, havai fişekleri oluşturan metaller ve fünyelerin yanı sıra renklendiriciler ve patlayıcılardan kaynaklanan büyük konsantrasyonlarda kirleticiler üretir.

King’s College London‘da hava kalitesi ölçümü öğretim görevlisi olan Dr Gary Fuller’a göre, havai fişek dumanındaki küçük metal parçacıklar hava kirliliği sorunlarına yol açabilir.

Dr Gary Fuller şunları söyledi: “Havai fişekler benim için gerçek bir ikilem. İzlemesi çok eğlenceli ama fabrika baca emisyonlarından temizlemek için büyük çaba sarf ettiğimiz aynı kirleticilerin bazılarıyla havamızı kirletiyorlar.

Bunlar bakır, baryum, stronsiyum ve perkloratları içerir.

İngiltere’de Guy Fawkes gecesi genellikle yılın en kirli günüdür.

PM kirletici konsantrasyonları, bir havai fişek gösterisinden hemen sonraki saatlerde normalden sekiz kat daha yüksek olabilir. ”

Havai fişek gösterileri hava kalitesini ve sağlığınızı nasıl etkiler?

Astım, kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH) gibi bir solunum rahatsızlığınız veya kimyasal duyarlılığınız varsa, muhtemelen bir havai fişek gösterisindeki kimyasalların neden olabileceği nefes darlığı, öksürük ve göğüs ağrısı türlerini zaten biliyorsunuzdur.

Ancak havai fişekler, herhangi bir solunum probleminiz olmasa bile zararlı olabilir. Havai fişeklerin neden olduğu kötü hava kalitesi nedeniyle yaşayabileceğiniz belirtilerden bazıları şunlardır:

• Baş ağrısı
• Sinir sistemi etkilerinden kaynaklanan kaygı
• Boğaz ağrısı veya şişmiş boğaz
• Hava yolu iltihabı
• Larenjit
• Nefes almakta zorluk çekiyor
• Yüksek tansiyon
• Düzensiz kalp atışı
• Azaltılmış akciğer fonksiyonu
• Akciğer iltihaplanması
• Kalp krizi

Ve havai fişekler yalnızca yerel hava kirliliğinde geçici artışlara neden olsa da havai fişek hava kirliliği kilometrelerce yol alabilir ve dünya çapında kötü hava kalitesine neden olarak, hava kirliliğinin etkilerini hiç havai fişek gösterisi görmeyen bölgelerde bile daha şiddetli hale getirebilir.

 Kendinizi havai fişek hava kirliliğinden korumak için neler yapabilirsiniz?

Havai fişeklerin iyi yanı, genellikle geçici olmaları ve kolaylıkla önlenebilmeleridir. Havai fişeklerin neden olduğu hava kirliliğinden kendinizi korumak için bazı ipuçları:

Pencerelerinizi ve kapılarınızı kapatın. Evdeyseniz ve düzenli olarak havai fişek gösterilerinin yapıldığı bir bölgenin yakınında yaşıyorsanız, havai fişekler başlamadan hemen önce evinizdeki pencereleri, kapıları ve diğer açıklıkları kapatın. Havai fişek kirliliği gösteri bittikten sonra saatlerce oyalanıp kilometrelerce yol alabileceğinden birkaç saat açmayın.

İç ortam havasını arındırın. Havai fişek gösterilerinden kaynaklanan havadaki kirleticiler, her yer kapalı olsa bile evinize sızabilir. Evinize giren her türlü partikül ve gaz kirliliğini yakalamak için havayı filtreleyin, iç ortamınıza temiz hava verin ve iç mekan hava kalitenizi güvende tutun. Tüm bunları hiç şüphesiz ki Winix Hava Temizleyiciler ile yapmak mümkündür. Winix’in her ortam için kullanabileceğiniz Zero Pro, Zero, Zero S ve Zero Compact gibi modelleriyle iç mekan havanızı temizleyebilirsiniz.