Deprem ve Hava Kirliliği

Deprem oldukça yıkıcı sonuçlara sahip bir doğal afettir.  6 Şubat 2023 tarihinde gerçekleşen ve yaklaşık 10 şehrimizi etkileyen Gaziantep-Kahramanmaraş depremleri büyük bir travma bıraktı. Art arda gerçekleşen depremlerin yarattığı etki yalnızca binalarla sınırlı kalmadı. Ne yazık ki depremden kaynaklı artan toz ve kimyasal maddeler havayı kirleterek insan sağlığını riske atmaya devam ediyor.

Türk Tabipleri Birliği Uyarıyor

Bölgede deprem öncesi zaten yoğun olan hava kirliliği deprem sonrası hızla arttı. Bölgede elektrik ve doğal gaz kesintisi yüzünden artan odun ve kömür kullanımı hava kirliliğini tetiklemektedir. Bunun dışında enkaz kaldırma çalışmaları da zararlı organizmaların ve asbest tozunun salınımı açısından endişe vericidir. Hava kirliliği, kalp ve solunum sistemi hastalıkları olmak üzere çok sayıda sağlık sorununa yol açar. Türk Tabipleri Birliği, deprem bölgelerindeki hava kirliliği ve korunma yollarıyla ilgili uyarıda bulundu.

Deprem, küf ve bakteri

Afetten etkilenmiş binalarda küf ve bakteriler oluşabilir. Klimaların içinde, nemli alanlarda yayılan Aspergillus fumigatus ve Trichosporon asahii gibi bazı küf türleri vardır.  Molozların kaldırılması sırasında bu organizmalardan oluşan tozun tekrar tekrar solunması hipersensitivite pnömonitisi gelişimine neden olur. Afetten etkilenen evlerde eşyaları toplarken ya da  molozları kaldırırken tozla birlikte kimyasal maddelerin ve/veya organik tozların solunması oldukça zararlıdır. Genellikle bu kirleticileri soluduktan altı saat sonra öksürük, balgam, nefes darlığı ve ateş gibi semptomlar görürüz. Semptomlar 8-12 saat sürer ve antijenler uzaklaştırılırsa veya tozlu yerlerden kaçınılırsa 2-10 gün içinde kendiliğinden düzelir. Güçlü bir alerjik reaksiyon durumunda steroid uygulaması etkilidir.

Lejyonella, bir başka pnömaniye sebep olan bakteri, solunduğunda enfeksiyona neden olabilir. Legionella pnömonisinin kuluçka süresi 2-10 gündür. Yaşlılarda durumun ciddi ve ölümcül hale geldiği durumlar olmakla birlikte, insandan insana bulaşma söz konusu değildir. Pontiac ateşi adı verilen daha hafif vakalar, soğuk algınlığı benzeri semptomlar gösterir, ardından iyileşme ile ortaya çıkar. Sonuç olarak çeşitli pnömani türlerinin deprem sonrasında artma ihtimali bulunmaktadır. Her durumda, bu tür organik tozları solumaktan kaçınmak ve önlem almak önemlidir. Yaşlılar ve çocuklar tozlu alanlardan uzak durmalıdır. Su serpilerek havaya karışan toz miktarını kontrol edebiliriz. Evlerin temizliği ve molozların kaldırılması sırasında koruyucu maskelerin takılması zorunlu olmalıdır.

Deprem sonrası ortaya çıkan asbest tozunun solunması ve solunum bozuklukları

Asbest (asbestos) ya da amyant, lifli yapıda kanserojen bir mineraldir. Asbest Anadolu’nun birçok yöresinde bulunmaktadır. Halk tarafından bilinçsizce kullanılması ise alarm vericidir. Köylüler, özellikle asbesti evlerinin yapımında ya da badanasında kullanırlar. Asbest, onu topraktan çıkaran ve kullanan köylülerden dışında endüstri alanlarında çalışan işçiler için de zararlıdır. Türkiye Cumhuriyeti Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü, kansere neden olan asbesti 31 Aralık 2010 tarihinde yasaklamıştır. Asbestin üretim, kullanım, piyasa arzı ile asbest içeren eşyaların piyasaya arzı tamamen yasaktır. Yine de bu ürünlerin satışı ve kullanımı yasa dışı ve bilinçsiz şekillerde hala devam etmektedir.

Asbestin solunması mezotelyoma ve akciğer kanseri gibi sorunlar doğurur. 1980’lere kadar inşa edilen binalarda asbest tehlikesi kuvvetle muhtemeldir. 1989’da bir ortamdaki asbest yoğunluğu için standart bir değer belirlendi. DSÖ’nün 1986 tarihli Çevresel Sağlık Kriterleri, o zamanlar dünyanın dört bir yanındaki şehirlerin havasındaki asbest yoğunluğunu 0,1 lif/cm3 olarak belirlemiştir.

Bu nedenle, çevredeki asbest konsantrasyonunu daha fazla artırmamak önceliklidir. Asbest içeren ve çöken binaların yıkılması, yenilenmesi ve atıkların imhası için bu kriterlere uyulması önemlidir. Bununla birlikte, yapıların yıkımı sırasında çalışma standartlarına uyulması gerekir. Su serpilerek toz oluşumunun kontrol altına alınması ve yakın bölgedeki insanlara toz maskeleri sağlanması önemlidir.